เป็นกระบวนการวิจัยเชิงปฏิบัติการแบบมีส่วนร่วมของชุมชนโดยมีวัตถุ ประสงค์เพื่อศึกษารูปแบบ และแนวทางการพัฒนาระบบ ตลาดสินค้าเกษตรที่เหมาะสมภาย ใต้บริบทของชุมชน และทดสอบแนวทางการพัฒนาตลาด ผลผลิตในพื้นที่ขยายผลโครงการหลวง โดยนำองค์ความรู้ของโครงการหลวงมาประยุกต์ใช้ พบว่า รูปแบบการพัฒนาระบบตลาด ในพื้นที่โครงการขยายผลโครงการหลวง 12 พื้นที่ มีความแตกต่างกันตามแต่สภาพบริบทของแต่ละชุมชน ซึ่งจะประกอบด้วย 3 รูปแบบ ได้แก่

(1) ตลาดภายในชุมชนซึ่งเป็นตลาดขั้นต้นมีการผลิตเพื่อบริโภค และขายภายในชุมชนในปริมาณไม่มากนัก ได้แก่ โรงเรียน ค่ายผู้อพยพ ร้านอาหาร และตลาดนัดในชุมชน

(2) ตลาดภายนอกชุมชนเป็นตลาดขั้นกลางที่มีการผลิต และขายภายนอกชุมชนโดยผ่านผู้รวบรวม หรือพ่อค้าคนกลางในพื้นที่ ทั้งเพื่อการบริโภคสด และส่งโรงงาน โดยราคาซื้อขายขึ้นลง ตามภาวะตลาด เช่น การปลูกมะเขือเทศ กะหล่ำปลี พริก ซาโยเต้ ส่งพ่อค้าที่ตัวอำเภอ หรือผู้รวบรวมในพื้นที่เพื่อส่งคัดเลือกส่งตลาดไท โรงงานแปรรูป และตลาดในภูมิภาคต่างๆของประเทศ

(3) ตลาดโครงการหลวง และตลาดแบบมีสัญญา เป็นตลาดขั้นก้าวหน้าที่มีการผลิตและซื้อขายแบบตลาดล่วงหน้าโดยระบุ ชนิด ปริมาณ คุณภาพ ราคา และเวลาส่งมอบที่ชัดเจน สำหรับราคาซื้อขายมีทั้งแบบกำหนดล่วงหน้า และขึ้นลงตามภาวะตลาด

     นอกจากนี้ดำเนินการทดสอบแนวทางการพัฒนาระบบตลาดโดยนำองค์ความรู้ของโครงการหลวงมาประยุกต์ใช้ในพื้นที่โครงการขยายผลโครงการหลวง สำหรับการผลิตพืชผัก การผลิตกาแฟ และการผลิตข้าวโพดเลี้ยงสัตว์โดยมีเกษตรกรเข้าร่วมการทดสอบ จำนวน 360 คนในพื้นที่ 971.60 ไร่ และเกษตรกรสามารถวางแผนการผลิตและส่งมอบผลผลิตตามความต้องการของตลาดได้ เฉลี่ยร้อยละ 57.80 และ 48.52

     จะเห็นได้ว่ารูปแบบวิธีการผลิตสินค้าเกษตรตามความต้องการของตลาดของมูลนิธิโครงการหลวง สามารถนำไปประยุกต์ใช้กับเกษตรกรบนพื้นที่สูงได้ ทั้งนี้ขึ้นอยู่กับความพร้อมของเกษตรกรในการปรับเปลี่ยนวิธีการเพาะปลูกแบบเดิม ความเอาใจใส่ในการปลูกปฏิบัติดูแล และทักษะในการเพาะปลูกที่ดี ทั้งหมดล้วนเป็นปัจจัย ที่จะส่งผลให้การดำเนินงาน ด้านการตลาดบนพื้นที่สูงประสบความสำเร็จ

รับชมวิดีโอ "การพัฒนาระบบตลาดชุมชน" คลิกเลย